Memento là tác phẩm có một không hai của Christopher Nolan, một tượng đài kinh điển trong dòng phim đánh đố người xem. Nếu bạn đang tìm hiểu về thể loại này thì hãy xem Memento đầu tiên.
Tất cả các tác phẩm của ông đều cực kỳ logic, kịch bản với bố cục vô cùng chặt chẽ, đan cài vào nội dung phim là những tình tiết có phần thách thức, đánh đố người xem.
Mình đã xem gần hết các phim của Nolan và thấy đây là bộ phim duy nhất không có dàn sao hạng A đẹp đẽ và tài năng như bộ ba phim The Dark Knight, cũng không có những cảnh quay ngoạn mục và in sâu vào tiềm thức người xem như Inception hay Interstellar, ngoài ra Memento cũng không tốn quá nhiều kinh phí như những bom tấn kia.
Tất cả những gì bộ phim này có là một kịch bản vô cùng chặt chẽ và một lối kể chuyện mà bạn chưa từng được chứng kiến ở bất cứ bộ phim nào.
Memento xoay quanh một người đàn ông bị mất trí nhớ ngắn hạn, phải sử dụng giấy, hình xăm và cả những tấm ảnh để ghi lại mọi thứ, trong khi tham gia vào một nhiệm vụ khó nhằn: tìm ra kẻ đã giết vợ mình.
Nội dung phim
Đầu tiên, để cho đỡ xoắn não thì bạn cần phải biết bộ phim được chia làm hai phần: một là phần phim có màu, được chiếu theo kiểu tua ngược trình tự thời gian; hai là phần phim đen trắng, được chiếu theo đúng trình tự.
Mỗi phần được chia thành các mẩu nhỏ, được chiếu theo kiểu đan xen vào nhau và cuối cùng hai phần sẽ gặp tại một thời điểm. Kết thúc của phần phim đen trắng chính là mở đầu của phần phim màu.
Phần phim đen trắng bắt đầu bằng hình ảnh Leonard giải thích hoàn cảnh của mình cho một người qua điện thoại tại một căn phòng trong khách sạn, Leo còn kể về Sammy Jankis – một người cũng bị chứng mất trí nhớ ngắn hạn, đang bị cơ quan bảo hiểm điều tra vì nghi vấn dối trá về căn bệnh của mình để nhận tiền bảo hiểm. Căn bệnh của ông ta được xác định là giả mạo tuy nhiên sự thật không phải như vậy.
Vợ của Sammy vì không tin rằng chồng mình không bị bệnh, bà đã từng tìm đến Leonard để hỏi ý kiến về vấn đề của chồng mình, trong lúc quẫn trí bà đã thử ông ta bằng cách dụ ông tiêm Insulin cho mình bởi loại thuốc này nếu tiêm quá nhiều lần trong thời gian ngắn sẽ dẫn đến tử vong.
Vậy là Sammy cứ liên tục tiêm cho vợ mình, ông ta không hề nhớ rằng mình đã làm việc này chỉ mới hơn 1 phút trước. Kết quả là bà vợ qua đời còn Sammy thì vào viện tâm thần.
Sau khi Leo kết thúc cuộc trò chuyện và ra ngoài để gặp người vừa nói chuyện với mình, đến lúc này thì chúng ta mới biết đó chính là Teddy. Cả hai cùng vây bắt một tên buôn ma túy có tên Jimmy Grants, kẻ được Leo cho là John G.
Phần phim có màu mở đầu bằng việc Leonard chụp lại tấm ảnh cái xác của Teddy sau khi kết liễu hắn bằng một phát đạn vào đầu. Đây là phần mở đầu của bộ phim nhưng chính là sự kết thúc của toàn bộ câu chuyện.
Tiếp theo giật lùi lại cảnh Leo ở trong khách sạn và đi tới hiện trường cùng với Teddy tìm thấy tấm ảnh chứng tỏ Teddy là kẻ đã giết vợ anh. Trước đó Leo đã nhận được một tập tài liệu về chứa thông tin John G – kẻ được cho là đã giết vợ anh từ Natalie. Natalie làm điều này vì trước đó Leo đã giúp tống khứ Dodd – tình nhân của cô ta khỏi thị trấn.
Cô ta là người phụ nữ mà Leo gặp ở một quán bar, xuất phát từ dòng chữ trên một miếng lót đặt đồ uống mà anh vô tình tìm thấy trong túi áo – chiếc áo của Jimmy Grants. Trong khoảng thời gian giao du với Natalie, Leonard từng được Teddy cảnh báo rằng cô ta là loại không đáng tin, rằng cô ta chỉ đang lợi dụng anh để tư lợi nhưng Leo nhất quyết không nghe.
Cả hai câu truyện trên gặp nhau tại thời điểm Leo vừa giết Jimmy Grants, kẻ mà anh cho là John G. Sau khi giấu xác Jimmy xuống tầng hầm, Leo đi lên và hoàn toàn không nhớ điều gì vừa xảy ra, đó cũng là lúc Teddy đến. Sau đó Leo bất ngờ tấn công Teddy và hỏi anh ta về thân phận của cái xác kia. Đây cũng là thời điểm chân tướng của cả phim dần được hé mở.
Teddy bắt đầu kể cho Leo toàn bộ sự thật về anh ta, rằng Teddy đã dụ Jimmy Grants đến để Leo giết, để thỏa mãn cảm giác trả thù mặc dù kẻ đó không phải là John G bởi John G thật đã bị Leo giết 1 năm trước.
Ngoài ra, vợ Leo chưa hề chết sau vụ án đó, nhưng Leo thì bị mất trí nhớ ngắn hạn. Vợ Leo không tin chồng mình bị mất trí, cô trở nên buồn chán và tuyệt vọng, cô ta bị mắc chứng đái đường nên đã dụ chồng mình tiêm Insulin quá liều để chết đi.
Đến đây chắc bạn đã hiểu được đoạn tiếp theo rồi đúng không, sự thật là Sammy Jankis không hề có vợ, người vợ đã chết trong câu chuyện của Sammy thực chất là hiện thân của vợ Leonard. Sammy Jankis chỉ đơn thuần là một kẻ dối trá để lấy tiền bảo hiểm.
Leo đã thêu dệt nên câu chuyện Sammy và vợ ông ta nhằm quên đi thực tại đau buồn rằng Leo đã giết vợ mình. Leo muốn coi đó là vấn đề của Sammy nhằm gán nó cho ông ta để chốt bỏ vấn đề của chính bản thân mình và tạo dựng một quá khứ trong sạch.
Leo rêu rao khắp nơi câu chuyện về Sammy, thậm chí còn xăm câu “Remember Sammy Jankis” lên chính bàn tay mình – vị trí dễ nhìn thấy nhất trên cơ thể để điều đó hằn sâu vào trí nhớ của anh.
Teddy cũng kể lại rằng anh ta là một mật vụ, được phân công vào vụ án của Leonard. Teddy nghĩ rằng Leo xứng đáng có cơ hội trả thù nên đã để anh ta giết John G thật 1 năm trước, thậm chí Teddy còn còn chụp lại vẻ mặt sung sướng của Leo sau khi trả thù.
Ted thừa nhận rằng anh ta làm tất cả việc này chỉ để Leo tìm được mục đích sống của mình bởi Leo vốn không chịu chấp nhận sự thật, anh ta muốn tạo ra sự thật.
Ted đưa ra đủ các dẫn chứng cho hành động trốn tránh thực tại phũ phàng của Leo, trong đó có cả việc Leo đã xé đi một trang trong tập hồ sơ cảnh sát của Ted nhằm tạo nên một bài toán không có lời giải. Sự thật là có rất nhiều người có tên “John G” bởi đây là một cái tên viết tắt, sự thật là tên thật của Teddy là John Edward Gammell, Teddy chỉ là mật danh của anh ta mà thôi.
Và cuối cùng cũng đến phần cao trào của phim, nguyên nhân cho tất cả sự việc diễn ra trong phần phim màu, cũng chính là lý giải cho cái chết của Teddy ngay đầu phim. Sau khi nhận được một loạt những lý lẽ, dẫn chứng cực kỳ thuyết phục của Teddy, Leo dường như không thể chấp nhận nổi sự thật về quá khứ của anh ta.
Leo giật chìa khóa của Ted, ném vào một bụi cây, để mặc Ted ở đó. Leo chui vào ô tô, viết cái dòng chữ định mệnh “Don’t believe his lies” lên mặt sau tấm ảnh của Ted, sau đó đốt tấm ảnh cái xác của kẻ vừa bị anh ta giết và tấm ảnh anh ta vui mừng sau khi giết John G một năm trước.
Đến lúc này Leonard đã chính thức thừa nhận tất cả, rằng anh ta chỉ là một kẻ muốn chối bỏ quá khứ và tìm kiếm một mục đích sống. Leo nhận ra Teddy cũng có tên viết tắt là John G nên đã ghi lại tất cả thông tin của Ted nhằm chuyển hướng sang giết anh ta.
Thế là bộ phim kết thúc bằng chính nguyên nhân bắt đầu nên tất cả mọi chuyện.
Nhân vật
Leonard có lẽ là nhân vật duy nhất mà tất cả mọi thứ liên quan đến anh ta đã thực sự được làm sáng tỏ. Thực chất anh ta chỉ muốn tìm ra một việc gì đó để theo đuổi, một mục đích để sống sau mỗi lần nhận ra sự thật rằng vợ Leo chết là do chính anh ta, rằng giờ đây anh ta chẳng thể nhớ điều gì, rằng anh ta chỉ là một kẻ đáng thương.
Có khá nhiều điều để nói về Teddy mặc dù chúng ta đã biết rằng anh ta xuất hiện từ đầu đến cuối chỉ để giúp đỡ Leo – kẻ mất trí. Đây cũng chính là điều vô lý ở Teddy bởi ngoài tình tiết anh ta đã mượn tay Leo để giết Jimmy Grants – tay buôn ma túy thì chả có lý do gì để Ted giúp đỡ Leo hết mình như vậy cả.
Hành động giết Jimmy Grants có thể hiểu là Ted muốn Leo nghĩ rằng đây đúng là John G, điều này vừa giúp Ted giết được một tên buôn ma túy (vốn dĩ Ted là cảnh sát) vừa giúp Leo thỏa mãn ý định trả thù, thế nên điều này có vẻ hợp lí.
Nhưng nếu như chỉ có thế mà Ted lẽo đẽo theo Leonard suốt cả một thời gian dài với lý do giúp đỡ thì có vẻ không hợp lý lắm. Anh ta là một mật vụ mà lại rảnh rỗi như vậy sao ??? Chả nhẽ anh ta không có mẹ già hay con nhỏ để chăm sóc hay sao mà lại cứ phải bám theo một kẻ mất trí ??? Bạn có thể để ý thời lượng xuất hiện của anh ta gần ngang với Leo – nhân vật chính.
Nếu chỉ vì muốn giúp đỡ thì mình thực sự cảm thấy nể phục nhân vật này. Thế nhưng, Teddy lại phải nhân một kết cục đau lòng, một viên đạn bắn thẳng vào đầu từ chính kẻ mà anh hết lòng giúp đỡ, phải nhận lấy một cái chết mà anh cũng không hiểu tại sao. Sai lầm của anh ta là đã giúp đỡ và cho Leo biết tên thật của mình.
Natalie là một con khốn, cô ta chỉ lợi dụng Leonard và căn bệnh mất trí nhớ của anh ta để tống cổ Dodd – tình nhân của ả khỏi thành phố. Natalie thậm chí đã từng xúc phạm Leonard và cả vợ anh bằng những ngôn từ bẩn thỉu nhất vì cô ta biết Leo sẽ quên ngay sau đó.
Đến khi bộ phim kết thúc, Leo vẫn nghĩ Nat là người tốt vì dòng chữ anh ta ghi sau tấm ảnh. Vì là một kẻ mưu mô, khó đoán nên đây nhân vật duy nhất hưởng lợi từ căn bệnh mất trí của Leonard.
Các nhân vật còn lại xuất hiện chủ yếu để câu chuyện thêm phần logic và cũng là để tăng độ xoắn cho tác phẩm nên mình sẽ không nói gì thêm.
Bí ẩn
Đầu tiên là việc Leo đã giết John G thật hơn 1 năm trước, với sự giúp sức của Teddy. Vậy sau đó, cả hai đã làm gì trong suốt một thời gian dài như vậy. Leo cứ đi quanh thành phố chơi trò thám tử còn Teddy thì lẽo đẽo theo anh ta vậy sao ?
Thứ hai, tấm ảnh chụp Leo sau khi giết John G không hề có chú thích, tại sao anh ta không ghi lại để nhắc nhở bản thân rằng anh ta đã trả thù cho vợ, để có thể nghỉ ngơi, hoặc thậm chí là tự sát để về bên người vợ của mình.
Thứ ba, ở hình ảnh bên trong ký ức của Leo lúc gần cuối phim, ta có thể thấy dòng chữ được xăm trên ngực Leo, khi đó anh ta đang nằm ngay cạnh vợ mình. Câu hỏi là tại sao lại có hình xăm này trong khi vợ anh ta chưa chết?
Ngoài lề
Phần này thực sự chỉ dành cho những ai thích phức tạp hóa mọi thứ lên thôi, nên nếu bạn muốn khép lại bộ phim tại đây để cho đầu óc được yên nghỉ thì cũng không cần đọc nốt đâu.
Liệu sau khi xem xong Memento bạn có tò mò không biết Leonard sẽ làm gì sau khi giết Teddy không ? Mình thì có đấy. Có lẽ anh ta sẽ tiếp tục tìm ra một tên “John G” khác để giết cho đến khi cảnh sát phát hiện ra những gì anh ta đã làm…
Điều tiếp theo lại là về Teddy, có thể Teddy chính là kẻ đánh vào đầu Leo vào đêm xảy ra vụ án của vợ anh. Về sau do ăn năn vì tất cả mọi chuyện mà Teddy đã đi theo và giúp đỡ Leo nhằm xóa nhòa cảm giác tội lỗi.
Điều này cũng có chút logic bởi với thân phận của một thanh tra, Ted hoàn toàn có thể tống cổ Leo vào một viện tâm thần nào đó, thay vì để anh ta chạy lông nhông ngoài đường và chơi trò thám tử như vậy.
Hơn nữa, chả có lý do thỏa đáng nào để Ted giúp Leo giết người trong khi Ted là một cảnh sát. Nếu kịch bản này đúng thì có vẻ như Leo đã trả được thù một cách đầy may mắn…
Sau cùng, mình thấy rằng Leonard là một kẻ đáng sợ, bởi anh ta sẵn sàng giết người không biết bao nhiêu lần chỉ để vượt qua cái cảm giác tội lỗi khi nhận ra mình đã tự tay giết vợ, chỉ để tìm ra một lí do để tồn tại.
Nhưng quả thực Leo cũng rất đáng thương bởi vợ anh ra đi để lại một kẻ mất trí nhớ bơ vơ, không mục đích sống, bị những kẻ xung quanh lợi dụng, không thể tin tưởng bất kỳ ai.
Một con người chỉ có thể nhận biết mọi thứ xung quanh qua vài tấm ảnh và những hình xăm trên cơ thể, bị một người phụ nữ chửi rủa, miệt thị nhưng chỉ vì mất trí nhớ mà cuối cùng vẫn coi cô ta là bạn tốt, thậm chí là người tình. Nhưng nếu lấy đó là lý do để kéo người khác chết theo thì quả thực ích kỷ và tàn nhẫn.